مهندسی راه آهن
هدف و ماهیت :
به عبارت دیگر هدف از تاسیس رشته مهندسی راه آهن این است که با توجه به نیاز صنعت حمل و نقل ریلی، انسانهای محققی را تربیت کنیم تا در مرحله اول از عمیق تر و بزرگتر شدن فاصله خود با کشورهای صنعتی جلوگیری کرده و در مرحله بعد به ترمیم این شکاف بپردازیم. دانشجوی مهندسی سازه های ریلی راه‌آهن باید سخت‌کوش، جدی و مقاوم بوده و آمادگی کار در هر شرایطی را داشته باشد چون کار اصلی یک مهندس سازه های ریلی در بیابان ، دشت، کویر و کوهستان است و فردی که وارد این رشته می‌شود باید به کارهای اجرایی علاقمند باشد.
مهندس خلیلی درباره تاریخچه این رشته میگویند:”در سال ۷۶ برای اولین‌بار در خاورمیانه، دانشکده مهندسی راه‌آهن در دانشگاه علم و صنعت ایران تأسیس شد و در سه رشته مهندسی دانشجو پذیرفت. امروزه دیگر علوم متوقف نمی‌شوند تا بر مبنای یکسری برداشتهای ثابت بتوان درباره آنها تصمیم گرفت. بلکه همه‌چیز به سرعت تغییر می‌کند و می‌بایستی متناسب با نیازها، آمادگی لازم را به دست آورد. “
معرفی گرایش‌های مقطع کارشناسی
مهندسی ماشین های ریلی:
این رشته بستری مشابه مهندسی مکانیک داشته و بیانگر فن‌آوری و علوم و روشهای بهرهگیری از مهارتها در بکارگیری اجزاء متشکل ناوگان به ویژه در بخش طراحی و ساخت لکوموتیو، واگن، ماشین‌آلات ریلی و بطور کلی لغت ماشین های ریلی (کشش) اطلاقی بر مسایل ناوگان حمل و نقل ریلی مانند لکوموتیو، واگن مسافری، واگنهای باری، سیستم‌های ترمز، سیستم‌های انتقال نیرو و … است. هدف این رشته تربیت متخصصانی است که بتوانند طراحی ، انتخاب بهینه ، بهبود سیستم نگهداری ، تعمیر ، بازسازی و ساخت وسائط نقلیه ریلی را بر عهده بگیرند .
مهندسی سازه های ریلی:
این رشته بستری مشابه رشته مهندسی عمران داشته و در دید تخصصی به منظور شناسایی مسیرهای گوناگون راه‌آهن و مهارت در بهرهگیری از اجزاء متشکل مجموعه راه‌آهن به ویژه در بخش طراحی و اجرای زیرسازی و روسازی ، ساختمان و ابنیه فنی راه‌آهن میباشد و بطور کلی لغت سازههای ریلی اطلاقی است بر سازههای فنی موجود در راه‌آهن مانند: پل، تونل، دیوار حائل و ضامن، ساختمان ایستگاه، انبار و ….
مهندسی سازه های ریلی با این که دارای نقاط مشترکی با مهندسی عمران است و دانشجوی این رشته نیز تمامی دروس مربوط به تحلیل سازه‌ها مانند استاتیک، مقاومت مصالح و تحلیل سازههای ۱ و ۲ را می‌گذراند و همچنین دروس طراحی را کاملا مطالعه می‌کند؛ اما این رشته وجوه افتراق بسیاری نیز با رشته عمران دارد.
مهندسی حمل و نقل ریلی:
این رشته بستری مشابه رشته مهندسی صنایع داشته و بیانگر فن‌آوری و علوم و روشهای بهره‌برداری و مهارت در بکارگیری اجزاء متشکل راه‌آهن (بستر و ناوگان) .فارغ‌التحصیلان این رشته قادر خواهند بود که در طراحی و نظارت گرافهای حرکت قطارها ، برنامه‌ریزی و مدل‌سازی حمل و نقل ریلی مهارتهای لازم را یافته و در کلیه واحدهای حمل و نقل ریلی مانند راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، راه‌آهن های شهری (مترو) ، شرکتهای وابسته به راه‌آهن، بنیاد مستضعفان و جانبازان، شرکتهای مهندسی و … مشغول به فعالیت گردند. مدیریت استفاده بهینه از منابع ، امکانات و تأسیسات شبکه راه‌آهن و تجهیزات متحرک ریلی بر عهده مهندس حمل و نقل ریلی است.
وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر
این رشته از سال ۸۱ در مقطع کارشناسی ارشد در شاخه راه‌آهن برقی در دانشگاه علم و صنعت دانشجو میپذیرد.
وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر
با توجه به تازه تأسیس بودن این رشته و با توجه به اینکه نظام حرکت ریلی کشور نیاز به متخصصانی کارآمد در این زمینه دارد، به نظر می‌رسد نیاز به فارغ‌التحصیلان این رشته بیش از هر رشته‌ای انکارناپذیر است.
هدف از آموزش مجموعه ، تربیت کارشناسان آگاه به مسائل تکنولوژی و علوم مکانیکی خاص و جدید راه آهن از جمله اهداف این مجموعه در مرحله اول و نهایتا خودکفایی در صنعت عظیم راه آهن میباشد.
طول متوسط این دوره ۴ سال است و برنامه های درسی آن در ۸ ترم برنامه ریزی می شود و دانشجویان موظفند۱۴۰ واحد تعیین شده این مجموعه بانضمام ۲۷۲ ساعت کاراموزی در واحدهای صنعتی راه آهن اخذ نمایند.
طول هر ترم ۱۷ هفته آموزش کامل است . مدت هر واحد درس نظری ۱۷ ساعت و عملی و آزمایشگاهی ۳۴ ساعت و کارگاهی ۵۱ ساعت است .
فارغ التحصیلان این دوره میتوانند با آموختههای خویش عهده دار انجام طراحی و محاسبه اجزا و سیستمها و تعمیر و نگهداری و راهبری در بخش عمده ای از صنایع آلات ناقله ریلی گردند از قبیل :
- کارخانجات لکوموتیو سازی
- کارخانجات واگن های مسافری
- کارخانجات واگن های باری
- کارخانجات واگن پارس
- کارخانجات وابسته به صنایع مترو
- کارخانجات ماشین آلات روسازی راه آهن
- مدیریت و راهبری امور مربوطه در راه آهن جمهوری اسلامی ایران ، راه آهن های شهری . راه آهن های خصوصی (راه آهن شرقی بنیاد و … ) راه آهن مجتمع فولاد مبارکه ، راه آهن ذوب آهن و..