سوالات متداول

معمولاً خستگی در منشأ اصلی جسمانی و روانی دارد. خستگی جسمانی ممکن است ناشی از فعالیت زیاد، استراحت ناکافی، کم‌خوابی با بیماری‌های عفونی، سرماخوردگی، کم‌خونی، کمبود آهن و … باشد.

این نوع خستگی‌ها را می‌توان با استراحت کافی یا برطرف کردن علت‌های جسمانی و درمان بیماری رفع کرد. ممکن است خستگی از نوع عصبی باشد. این خستگی ناشی از استرس‌ها، اضطراب‌ها، فشار کار و …. است.

هنگامی‌که دچار این نوع خستگی می‌شوید، خوابتان به هم می‌ریزد، دچار تردید می‌شوید و گاهی سردرد، تنگی نفس و درد عضلانی به سراغتان می‌آید.

هنگام صبح احساس کسالت می‌کنید ولی شب‌ها فعال و پرانرژی می‌شوید یا این‌که احساس پوچی و یکنواختی دارید و فکر می‌کنید خوب پیش نمی‌روید. توصیه می‌کنیم برای رفع خستگی، ابتدا عوامل جسمانی را کنترل کنید؛

پس‌ازآنکه مطمئن شدید منشأ خستگی شما جسمی، بیماری و تغذیه نیست، به سراغ درمان مشکلات روحی و عصبی بروید.

در کار خود یعنی درس خواندن، منظم، مرتب و به‌روز باشید.

نوسانی و بدون برنامه درس نخوانید. مراقب تغذیه و سلامت خود باشید؛

سروقت و به‌اندازه‌ی کافی و منظم استراحت کنید. از تصمیم‌گیری‌های زیاد بپرهیزید. برای انجام کارهای ساده برنامه‌ریزی کرده و ساده عمل کنید.

به‌جای خواندن چندین کتاب غیرضروری، یک کتاب مناسب را به‌درستی مطالعه نمایید. کارها را پیچیده نسازید.

از تنش‌ها دوری کرده، از بروز اضطراب پیشگیری کنید. از تردید و تزلزل در فکر و انجام امور روزانه اجتناب کنید. به‌اندازه‌ی توان و ظرفیتی که دارید از خودکار بکشید و از همه مهم‌تر، به‌طور منظم ورزش کنید.

برخی استان‌ها مانند بوشهر، هرمزگان و … به سبب فقر آهن و کم‌خونی جزو استان‌های قرمز محسوب می‌شوند. علت خستگی شما و دوستانتان به‌احتمال‌زیاد کم‌خونی است. در این صورت باید به درمان آن و جبران فقر آهن توجه کنید.

این درس خواندن نبوده که شما را خسته کرده، بلکه فشار روانی و استرس ناشی از امتحانات شما را از پای درآورده و فرسوده‌تان ساخته است.

این خستگی از نوع روحی است و ممکن است در برخی از افراد تا یکی دو ماه ادامه پیدا کند. شبیه این وضعیت نیز پس از جلسه‌ی آزمون سراسری برای برخی داوطلبان اتفاق می‌افتد.

نگران نباشید، این حالت پس از مدتی خودبه‌خود برطرف می‌شود.

نوشیدنی‌های انرژی‌زایی که اخیراً رایج شده است، به سبب دارا بودن کالری زیاد، مواد کافئین دار و تورین، شما را در ابتدا برای مطالعه شارژ می‌کند ولی پس از مدتی موجب تشدید خستگی مطالعه می‌شود.

همچنین مصرف بیش‌ازاندازه‌ی این نوشیدنی‌ها اعتیادآور بوده و موجب از خود بیخود شدن می‌شود.

چای و قهوه‌ی زیاد به‌عنوان محرک، جلوی رخوت و خستگی مطالعه را می‌گیرند. اما در درازمدت یا در صورت زیاده‌روی چون مدرر هستند و آب بدن را دفع می‌کنند. اثر معکوسی خواهند داشت.

هرچند قهوه و سایر مواد کافئین دار محرک‌هایی قوی هستند و موجب بیدار ماندن و رفع خستگی موقت می‌شوند ولی مصرف زیاد آن‌ها اعتیادآور است و موجب اختلال در خواب، افزایش فشار بر چشم و برهم خوردن چرخه‌های بیولوژیک بدن و درنهایت بروز خستگی مطالعه می‌شود.

اگر فقط در این ایام خستگی به سراغتان می‌آید، ممکن است ناشی از بی‌نظمی خواب یا کمبود خواب باشد. یا ممکن است جزو افرادی باشید که به مصرف چای و کافئین عادت دارند که در این صورت با قطع مصرف آن‌ها، فشارخونتان کم می‌شود و دچار خستگی می‌شوید.

در ایام روزه‌داری این مشکل را با خواب و استراحت کافی و حتی کمی بیشتر از سایر اوقات جبران کنید. ولی اگر این خستگی با سردرد همراه باشد، باید روزه‌ی خود را بشکنید.

چرا توجه به خواب برای تحصیل و درس خواندن اهمیت دارد؟ خواب بر همه‌ی شئون زندگی تأثیری عمیق دارد. خواب بر تمرکز و هشیاری، خستگی، خلق‌وخو، روحیه، حافظه، سلامت جسمی، نظم، اراده، پیکان‌ها مش و حتی ظاهر آدم‌ها اثر جدی می‌گذارد.

همه‌ی این‌ها در حالی است که ۶۴ / ۵ درصد دانش‌آموزان در طی روز دچار خواب‌آلودگی و چرت‌های مکرر روزانه می‌شوند؛ ۳۴ درصد دچار خواب و کابوس‌های وحشتناک شبانه هستند، ۸۴ درصد آن‌ها خواب نامنظم دارند و قریب به‌اتفاق دانش‌آموزان و والدین آن‌ها از منافع خواب آگاهی ندارند.

خواب در برخی از اوقات سال به مانعی جدی برای درس خواندن تبدیل می‌شود. در چند سال اخیر، در درس گروهی‌ها از دانش‌آموزان می‌خواستم که سه مشکل و مانع تحصیلی خود را اعلام کنند.

اغلب آن‌ها از مشکلات خوابشان شکایت می‌کردند. به همین جهت پرداختن به مسائل خواب یک ضرورت است.

در این باره تحقیقات زیادی انجام شده که همگی بر نقش ورزش و مدیتیشن در پیشرفت تحصیلی تأکید داشته اند.

هنگام ورزش کردن ذهن شما از هر نوع فکر، خیال و نگرانی خالی می شود. بدین ترتیب مغز شما استراحت می کند.

ورزش با افزایش هورمون سروتونین، بیوشیمی خون و مغز را تغییر می دهد. همین مسئله ذهن و جسم را آرام می کند. ورزش حافظه شما را تقویت می کند. در سال های پایانی دبیرستان که استرس های تحصیلی زیادی را تجربه می کنید و خلق و خو و روحیه ی شما بالا و پایین می شود، ورزش منظم و کافی برای حفظ تعادل روحی، رفع اضطراب و تنش بسیار مؤثر خواهد بود.

شاید به جرأت بتوان گفت که یکی از درمان های مؤثر غیردارویی اضطراب، ورزش است. موقعیت یکنواخت و طولانی درس خواندن موجب درد عضلات و مفاصل، اضافه وزن، احساس خستگی، بی حوصلگی و کاهش تمرکز می شود.

اما ورزش این مشکلات را برطرف می سازد. بسیاری از دانش آموزان بیان می کنند که من تکالیف زیادی دارم؛ اصلا فرصت ورزش کردن ندارم!حتی درس خوان های قدر هم اوقاتی را برای استراحت خود در نظر می گیرند. اما بیشتر دانش آموزان به جای استراحت، وقت گذرانی می کنند. مثلا بازی با کامپیوتر، تماشای تلویزیون، باز و بسته کردن در یخچال و …. بهتر است ورزش را جایگزین آنها کنید.

برای ورزش کردن، نیازی به رفتن به کلاس بدنسازی و باشگاه نیست. تا جایی که امکان دارد، ورزش را لابه لای برنامه روزانه ی خود بگنجانید.

در زنگ های تفریح، انجام بازی های مفرح مانند هفت سنگ، وسطی، دویدن و … به شما نشاط می دهد یا  این که در فواصل مطالعه کمی طناب بزنید.

همراه با موسیقی حرکات موزون انجام دهید. نظافت اتاق، شستن ظروف و … همگی نوعی ورزش و تنوع حالت هستند. هرچند این کارها کوچکند ولی مفیدند.

اگر ورزش نامنظم یا سنگین نباشد، به هیچ وجه جالب است بدانید که هر ۴۵ دقیقه ورزش، حدود ۲ ساعت زمان مطالعه ی شما را افزایش میدهد و تمرکزتان را زیاد می کند.

ورزش کردن ذهن شما را از فکر و خیال خالی می کند و به مغزتان استراحت می دهد. به همین جهت بر کیفیت مطالعه تأثیر می گذارد. اگر به ورزش کردن عادت نداشته باشید، در شروع ممکن است کمی شما را خسته کند، اما بعد از چند روز بدنتان عادت می کند.

ورزش های سبک به خاطر جلوگیری از ترشح کورتیزول (هورمون خستگی) مانع از خستگی می شوند.

ورزش صبحگاهی به سلامت، شادابی و افزایش انرژی شما در طول روز کمک می کند. ورزش در میانه ی روز در تسهیل خواب شبانه و بهبود آن مؤثر است. اما ورزش سنگین در شب به ویژه قبل از خوابیدن برای خواب مفید نیست.

اول هدفتان را تعیین کنید. برای خود مشخص کنید چه علایق و استعدادهایی دارید. اگر فکر می کنید در ورزش فرد خلاقی هستید و از رهگذر آن آرامش، رفاه و موفقیت به دست می آورید، خوب چه اشکالی دارد ورزش را دنبال کنید؟ درس خواندن تنها راه نیل به موفقیت نیست. اما توصیه می کنیم قبل از هر نوع تصمیم گیری در این باره با مربیان و خانواده ی خود مشورت کنید و نظر آنها را هم جویا شوید.

ورزش های سبک و نشاط آور؛ از جمله ورزش های آبی و تفریحی و دسته جمعی

اگر بین ورزش و درس خواندن، دومی برای شما مهم تر است و اولویت دارد، توصیه می کنیم ورزشهای قهرمانی را که به دلیل حجم تمرینات و اردوهای آمادگی، وقت و انرژی زیادی می طلبد موقتا کنار بگذارید.

اما توصیه ی مهم دیگری هم داریم؛ اگر تا به حال به ورزش قهرمانی مشغول بوده اید، نباید یکباره به سبب درس خواندن آن را رها کنید؛

چون تجربه نشان می دهد با قطع ورزش، این افراد دچار افسردگی، خستگی های زودرس و کاهش روحیه و شادابی می شوند. بهتر است ورزش را به صورت سبک ولی مستمر دنبال کنید.